.
بارزانی جەختیشى لەوە کردەوە ئەوان پێشوازى لەو بڕیارە دەکەن، بەڵام ئەو کارە پەیوەندى بە بەغداوە هەیە و ئەوان هیچ لاریەکیان لەسەرى نییە.
.
هەوڵى ئەمریکا بۆ دانانى سیستەمى بەرگرى ئاسمانى (پاتریۆت) لەکاتێکدایە، پەرلەمانى عێراق مانگى ڕابردوو بڕیارى کردنە دەرەوەى هێزە بیانییەکانى لەسەر خاکى ئەو وڵاتە پەسەندکرد، کە زیاتر مەبەستى بڕیارەکە هێزەکانى ئەمریکا بوو، بەڵام بڕیارەکە هێشتا نەچووەتە بوارى جێبەجێکردنەوە و کورد و سوننە لەگەڵیدا نین و لە پەرلەمان دەنگیان پێنەدا.
.
چەند رۆژێک پێش وتەکانى مەسرور بارزانى و لە کۆتایى مانگى ڕابردوودا، مارک ئیسپەر، وەزیرى بەرگریی ئەمریکا ئاشکرایکرد، وڵاتەکەى چاوەڕوانى رەزامەندى حکومەتى عێراقە بۆ جێگیرکردنى سیستەمى پاتریۆتى دژە موشەک، لەو بنکانەى کە هێزەکانى ئەمریکاى تێدایە.
.
وتیشى "حکومەتى عێراق لەو بارەیەوە دابەش بووە، هێشتا ڕەزامەندى نەداوە، پێویستمان بە رەزامەندى ئەوانە، ئەوەش یەکێکە لە کێشەکان".
.
جەنەراڵ مارک میلى، سەرۆک ئەرکانى سوپاى ئەمریکا به میدیاكانی وت "جێگیرکردنى سیستەمى پاتریۆت واتە گواستنەوەى ژمارەیەکى گەورەى سەرباز بۆ دابینکردنى ئاسایشى سیستەمەکە و کارپێکردنى".
.
میلی به‌پێویستیزانیوه ئه‌مریكا بیر له‌و هه‌نگاوه بكاته‌وه و جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه كرده‌وه له‌ئێستادا كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌ن.
.
بەلەبەرچاوگرتنى هەڵوێستەکانى ئەم دواییەى حکومەتى عێراق و هەژمونى تاران لەو وڵاتە و کارکردنى بۆ کردنە دەرەوەى هێزە بیانییەکان، پێناچێت عێراق بە ئاسانى مۆڵەتى دانانى ئەو سیستەمە بدات، ئەگەر ئەمریکا تاکلایەنە بڕیارەکە نەخاتە بوارى جێبەجێکردنەوە، بەتایبەت ئەگەر لە هەرێمى کوردستان دایبنێت کە تا ڕادەیەک دورە لە هەژمونى راستەوخۆى بەغدا و گروپە چەکدارەکانى سەر بە ئێران.
.
جەبار یاوەر، ئەمیندارى گشتى وەزارەتى پێشمەرگە لەبارەى دەنگۆکانى دانانى سیستمى پاتریۆت لەهەرێمى کوردستان بە (ناس کورد)ى وت "تا ئێستا هیچ شتێکى فەرمى نییەو هیچ هەنگاوێک نەنراوە".
.
وتیىشى "ئەو بابەتە پەیوەندى بە حکومەتى فیدراڵى عێراقەوە هەیە، هەر بڕیار و رێککەوتنێکى سەربازى هەبێت دەبێت ئەو وڵاتانە لەگەڵ حکومەتى عێراق قسە بکەن، چونکە ئەو بابەتە پەیوەندى بە سەروەرى گشتى عێراقەوە هەیە، هەروەها تائێستا نەمانبیستوە هیچ رێکكەوتنێک کرابێت و داوا کرابێت، عێراق داواى کردوە هێزە بیانیەکان لەخاکى عێراق بچنە دەرەوە نەک سیستمى پاتریۆت دابنرێت".
.
لەئەگەرى دانانى ئەو سیستەمەدا هەرێمى کوردستان لەرووى ئەمنى و پارێزراوییەوە جۆرێک لە دڵنیایی بۆ دروستدەبێت، بەڵام دوور نییە قەیرانێکى نوێی لەگەڵ بەغدا و تاران بۆ بخوڵقێنێت کە یەکەمیان بڕیارى کردنە درەوەى هێزەکانى ئەمریکاى داوە، دووەمیشیان ناکۆکى گەورەى لەگەڵ واشنتندا هەیە.
.
زەردەشت بابان، راوێژکارى کۆمارییەکانى ئەمریکا بە ناس کوردى وت "دواى ئەوەى ئێران موشەکى گرتە بنکەکانى ئەمریکا لە عێراق، لە ئەمریکا قسە لەسەر ئەوە کرا کە ئایا پێویستە سیستمى پاتریۆت لە عێراق بڵاوبکرێتەوە؟، بەڵام تائێستا بڕیار نەدراوە".
.
وتیشى "لێرەدا دوو کێشەمان بۆ دروستبو، یەکێکیان یاساییە و ئەوى تریان تەکنیکیە، کێشە یاساییەکە ئەوەیە دەبێت رەزامەندى لە حکومەتى عێراق وەربگیرێت، کێشە تەکنیکیەکەش ئەوەیە ئەو سیستمە زۆر گەورەیە و پێویستى بە لۆجستیک و ناوچەیەکى زۆر گەورە هەیە".
.
بەوتەى زەردەشت بابان، تائێستا ئەو بابەتە لەگەڵ حکومەتى عێراقدا تاووتوێ نەکراوە و لەئێستادا لە ئەمریکا گفتوگۆ لەسەر ئەوەیە کە ئایا پێویست دەکات دابنرێت یاخود نا، هەروەها کێشەیەکى تر ئەوەیە کە ئەو سیستمە گواستنەوەى ئاسان نییە.
.
سەبارەت بەوەى کە ئایا گرنگە ئەو سیستمە بهێنرێتە عێراق، زەردەشت بابان وتى "ئەو سیستمە لە کەنداو و ناوچەکە زۆر گرنگترە لەوەى کە لە عێراقدا هەبێت، چونکە بنکەکانى ئەمریکا لە عێراق ئەوەندە سەرباز و چەکى تێدا نییە و بنکە سەربازییەکانى ئەمریکا لە سعودیە و ئیمارات و بەحرەین و ناوچەکە سەرباز و چەکى قورسى زیاترى تێدایە".
.
بابان پێشیوایە ئەگەر پاتریۆت لە هەرێم دابنرێت ئەوا بونى ئەمریکا لە هەرێمى کوردستان زیاتر دەبێت، هەروەها دەبێتە پارێزەرێک بۆ هەرێم لەهەر هەڕەشەیەک، لەروى سەربازییەوە سودى هەیە.
.
لەبارەى ئەوەى ئایا ئەو هەنگاوە هەرێم ناخاتە بەردەم هەڕەشەى ئێران، راوێژکارى کۆمارییەکان باسى لەوە کرد، ئێران دەمێکە کێشەیە بۆ هەرێمى کوردستان و بەردەوام کێشە دروست دەکات، سیستمى پاتریۆتیش نەبێت ئێران بەردەوام ئاسایش و ئارامى کوردستان دەخاتە مەترسییەوە.
.
سیستمى پاتریۆت چییە؟
.
سیستمى پاتریۆت کە ناوەکەى MIM-104 Patriot یە سیستمێکى بەرگرى موشەکی ئەمریکیە لە جۆرى (وشکانى-ئاسمانى) و لەلایەن ئەمریکا وهاوپەیمانەکانیەوە بەکاردەهێنرێت.
.
ئەم سیستمە لەلایەن کۆمپانیاى (رایسیۆن)ەوە دروستدەکرێت، پاتریۆت کە کورتکراوەى Phased Array Tracking Radar Intercept Of Targetە سیستمێکى موشەکى رێگریکەرى پێشکەوتوو بەکاردەهێنێت، هەروەها سیستمێکى رادارى ئاست بەرز و پێشکەوتوى هەیە.
.
پاتریۆت جگە لە ئەمریکا خۆى لەلایەن وڵاتەکانى (تایوان، میسر، ئەڵمانیا، یۆنان، ئیسرائیل، ژاپۆن، کوەیت، هۆڵەندا، سعودیە، ئیسپانیا، رۆمانیا، قەتەر، ئەردەن، ئیمارات و کۆریاى باشور)ەوە بەکاردەهێنرێت، کە سەرجەم ئەو وڵاتانە هاوپەیمانى ئەمریکان، هەروەها ئەمریکا لەگەڵ وڵاتى پۆڵەنداش گرێبەستى هەیە بۆ دانانى ئەو سیستمە لەو وڵاتە بۆ رێگریکردن لە موشەکە دور مەوداکان، ئەوەش دواى ئەوەى چەندین جار کۆریاى باکور تاقیکردنەوەى موشەکى دوور مەوداى ئەنجامدا.
.
مێژوى دروستکردنى پاتریۆت
.
لەساڵى 1964 وەزیرى بەرگرى ئەو کاتەى ئەمریکا ناوى بەرنامەى سوپا بۆ بەرگرى ئاسمانى گۆڕى بۆ پەرەپێدانى موشەکى زەوى ئاسمانى، دواتر لەساڵى 1975 وەزارەتى بەرگرى ئەمریکا موشەکێکى سەرکەوتوى بەناوى SAM - D دروستکرد و ناوەکەى کرا بە سیستمى بەرگرى موشەکى پاتریۆت.
.
لەسەرەتادا ئەم سیستمە دژى فڕۆکە بەکاردەهێنرا بەڵام لەساڵى 1988سیستمەکە نوێکرایەوەو تواناى ئەوەى هەبوو رێ لە موشەکە بالستیە تەکتیکیەکان بگرێت و موشەکە رێگرەکە ناونرا PAC -1 و دواتریش گەشەى زیاترى پێدرا تا بوو بە PAC - 3.
.
بەشەکانى پاتریۆت
.
١- موشەک
.
دوو جۆر موشەکى لەسەرە کە بریتین لە PAC - 2 و PAC - 3
.
PAC - 2 درێژیەکەى 5 مەترەو کێشى هەر موشەکێک 900 کیلۆگرامە کە 90 کیلۆ مادەى تەقینەوەیە و لەکاتى دەرچونى لە سەکۆکەى خێراییەکەى دەگاتە سەرو خێرایى دەنگ.
.
درێژیەکەى 5 مەترەو کێشى 320 کیلۆیەکە 75 کیلۆى تەقینەوەیە و لەدەنگ خێراترەPAC - 3
.
٢ - سەکۆى هەڵدان
.
هەر سەکۆیەک دەتوانرێت 4 موشەکى جۆرى (پاک2)ى لەسەر دابنرێت بەڵام لەئێستادا کە تازەترین جۆرى موشەک (پاک 3)یە هەر سەکۆیەک دەتوانێت 16 موشەکى لەسەر دابنرێت هەر موشەکێک لەڕێگەى کەیبڵى Fiber Optic ەوە یاخود Wirelessەوە بە سیستمى کۆنترۆڵکەرەوە بەستراوە، لەکاتى هەڵدانى هەر موشەکێک باڵێکى هایدرۆلیکى خێرا یەکێک لە موشەکەکان دەخاتە شوێنى بۆ ئەوەى ئامادەبێت بۆ هەڵدان.
.
٣- سیستمى رادار
.
هەر سەکۆیەکى هەڵدان سیستمێکى رادارى جۆرى AN/MPQ-53/6 ى لەگەڵدایە و تا 100کیلۆمەتر دەتوانێت موشەک ئاشکرا بکات، هەروەها سیستمەکە دەتوانێت جۆر و خێرایى و ئامانجى موشەکەکە ئاشکرا بکات، هەروەها دەتوانێت ئەوەش ئاشکرا بکات کە موشەکەکە هاوڕێیە یاخود هى دوژمنە، دەتوانێت چاودێرى 100 موشەک بکات لەیەک کاتداو کۆنترۆڵى 9 موشەکى جۆرى پاتریۆتیش بکات.
.
٤- سیستمى کۆنترۆڵکردن
.
سیستمى کۆنترۆڵکەرى رادار کۆمپیوتەرێکە کە پەیوەست کراوە بە سیستمى رادارەکەو سەکۆى هەڵدان و ئاراستەکردن، 3 کەس لەسەر ئەو سیستمە کاردەکەن لەحاڵى لەناکاودا بەڵام زۆرینەى کات خۆى ئۆتۆماتیکى کاردەکات، ئەگەر لەیەک شوێندا لە یەک سیستمى زیاتر هەبێت ئەوا سیستمى کۆنترۆڵکەرەکان پەیوەست دەبن بەیەکەوەو لەگەڵ سەکۆى سەرەکیشدا پەیوەست دەبن بۆ ئەوەى تەنسیق لەنێوانیاندا هەبێت لەکاتى هەڵدانى موشەک.
.
لەمیانەى جەنگى کەنداو و پرۆسەى (گەردەلول بیابان) ئەرکى پاتریۆت ئەوەبوو کە رێگرى لە موشەکەکانى (حسێن) بکات کە موشەکى کورتمەودا بوون و دەنران بە ئیسرائیل و سعودیەوە، یەکەم پرۆسەى رێگریکرن لە 18/1/1991 بوو بەرامبەر موشەکى جۆرى سکۆدى یەک، یەکەم هەوڵى سەرکەوتووى رێگریکردنى پاتریۆت لەمێژودا ناوبرا، بەڵام هەر زوو ئەوە بڵاوکرایەوە کە رێگریکردنەکە هەڵەیەکى کۆمپیوتەرى بووەو هیچ موشەکێکى سکۆد هەڵنەدراوە.
.
تائێستا بەڕوونى دیار نییە کە سەرکەوتویى سیستمەکە لەسەدا چەندە، بەڵام شارەزایان دەڵێن کە پاتریۆت هەوڵى بەرپەرچدانەوەى 40 موشەکى داوە لەکاتى شەڕى کەنداودا و نەیتوانیوە بەسەرکەوتوویى رێگە لەهیچ موشەکێک بگرێت و رێژەى سەرکەوتنى %10 تێناپەڕێت، هەروەها لە 25ی شوباتى ساڵى 1991یشدا رژێمى عێراق موشەکێکى گرتە بنکەیەکى سوپاى ئەمریکا لە سعودیە 25 سەربازى ئەمریکى کوشت، بەڵام پاتریۆت نەیتوانى رێگرى لەو موشەکە بکات ئەوەش بەهۆى هەڵەیەک لە بەرنامەى سیستمەکە و کە هاتنى موشەکەکەى ئاشکرا کردوە بەڵام نەیتوانیوە شوێنەکەى بدۆزێتەوە.
.
لە ساڵى ڕابردووشدا سیستەمى پاتریۆت کە لە سعودیە جێگیرکراوە، سەرکەوتوو نەبوو لە روبەڕووبونەوەى فڕۆکەى بێفڕۆکەوان و هێرشە موشەکییەکانى حوسییەکان بۆ سەر دامەزراوەکانى سعودیە، بەتایبەتى ھێرشەکەى 14ى ئەیلولى 2019ى حوسییەکان بۆ سەر کۆمپانیاى ئارامکۆى سعودى، کە بەهۆیەوە زیانێکى گەورەى بەرکەوت و نزیکەى 50%ى بەرهەمهێنانى نەوتى سعودیە کەمیکرد.
.
![بۆچى ئەمریکا دەیەوێت پاتریۆت لە هەرێم جێگیر بکات؟ [تایبەت]](news/bgdefualt.jpg)
